Deze tekst bevat onthullingen uit de plot van dit boek.
Ik heb reeds een aantal van de boeken van deze bekende Franse schrijver (soms bestempeld als het verschrikkelijke kind van de Franse letteren) gelezen, en dat was meestal een literair interessante ervaring. Ik hou van de ongenadige branie en zelfzekerheid waarmee hij zijn maatschappijvisie en -kritiek vervlecht met interessante plotlijnen in een kundig in elkaar genaaide jas van overtuigend proza.
Deze afbeelding houdt geen steek, en dat is goed.
Er wordt gezegd dat in zijn romans vaak allerlei reactionaire of verwerpelijke ideeën zitten, die misschien ook overeenstemmen met de meningen die hij in interviews als de zijne naar voor brengt. Voor een liberale westerling kan dit natuurlijk geen probleem zijn, de vreedzame strijd der ideeën is ons grootste goed en het ultieme bewijs van de superioriteit van onze samenlevingsvorm ten opzichte van alle - ten overvloede uitgeteste - alternatieven die meestal neerkomen op terreur van een ideologie, terreur van een religie of terreur van een staatsapparaat, in alle gevallen gedragen door een fijnmazig netwerk van verklikkers en paranoïde geheime politie in een maatschappij die individueel initiatief vermorzelt, niet de zekerheid biedt van the rule of law en oppositie en pluralisme doodknijpt.
Hoewel ik het mij niet meer allemaal zo goed voor de geest kan halen, staat het mij voor dat dit het eerste boek is waarbij ik het onaangename gevoel kreeg dat Houellebecq met plezier een aantal fundamenten van onze vrije samenleving zou opgeven. Waar hij in eerder werk kritiek geeft op en kanttekeningen plaatst bij de (in zijn ogen) uitwassen van de westerse maatschappij, neemt hij de lezer hier monkellachend mee naar een 'betere' samenleving, onder leiding van een politieke Islam.
Dat stemde tot nadenken. Of het hier nu gaat over zijn diepste overtuiging of een slimme provocatie, het is aan de lezer om ermee in dialoog te gaan en één en ander te toetsen aan de eigen fundamentele overtuigingen.
Oei, ik had nog geen quote uit het boek geplaatst:
"Want ik kon er niet omheen toen ik er de dagen erna aan terugdacht: mijn exen en ik leken veel meer op elkaar dan we dachten, de onregelmatige seksuele contacten zonder vooruitzicht op een duurzame relatie hadden ons uiteindelijk een vergelijkbaar ge- voel van ontgoocheling bezorgd. Zij konden daarover bij an- deren hun hart luchten maar ik niet, want het gevoelsleven valt niet onder de onderwerpen die in mannengezelschap toelaat- baar worden geacht: mannen praten over politiek, literatuur, financiële markten of sport, afhankelijk van hun aard; over hun liefdesleven zwijgen ze, tot hun laatste ademtocht"
In 'Onderworpen' (soms een dystopische roman genoemd), schetst Houellebecq een nabije toekomst waar door een samenloop van omstandigheden en het politieke genie van hun leider, de moslimbroederschap in Frankrijk aan de macht komt en de president levert.
We bekijken deze ontwikkelingen door de ogen van François, professor aan de Sorbonne, kenner van het oeuvre van Joris-Karl Huysmans (een schrijver waar ik nog nooit van had gehoord, eerst dacht ik dat dit - zoals de kunstenaar in De kaart en het gebied, een verzinsel was van Houellebecq, maar die man heeft echt bestaan en heeft blijkbaar een legendarische decadente roman geschreven (À rebours) en zich op den duur bekeerd tot het Katholicisme
(een parallel trouwens van wat er met hoofdpersonage François gebeurt).
François is een typisch Houellebecqiaans personage, gefrustreerd in relaties, een beetje op de dool, maar tegelijk intelligent en - zo blijkt - opportunistisch. De manier waarop Houellebecq schetst dat een dergelijke politieke aardverschuiving zou plaatsvinden is wat mij betreft geruststellend onrealistisch.
Met een stuitende gelatenheid lijkt de hele samenleving, of toch alleszins de academische wereld die hier mooi in zijn hemd wordt gezet, het loslaten van intellectuele vrijheid, de afschaffing van vrouwelijke professoren, enzovoort; kortom de islamisering van een eeuwenoud liberaal instituut, symbool voor kritisch denken, te ondergaan.
Ik zit hier overwegend te knoeien met bijzinnen, haakjes en gedachtenstreepjes, maar dat is nu eenmaal hoe mijn hersens werken (ergens in Nederlands schijnen ze 'harsens' te zeggen), en als het je niet aanstaat ga je maar naar wat Netflix kijken.Die maatschappelijke onderwerping wordt verpersoonlijkt in het wedervaren van François, die in eerste instantie zijn positie aan de universiteit verliest om dat hij zich niet wil bekeren tot de islam. Hij doolt dan wat rond door Frankrijk met zijn auto (waarbij hij in een hele vreemde scène, totaal onbewogen en bizar apathisch over enkele lijken stapt in een winkel van een tankstation, die daar blijkbaar na rellen naar aanleiding van de verkiezing zijn ontstaan (vreemde woordkeuze hier: 'het lijk ontstaat'), en zonder emotie zijn weg verderzet).
Uiteindelijk laat hij zich overtuigen door geld en de belofte van meerdere vrouwen (polygamie is toegelaten), bekeert zich tot de islam en zegt helemaal aan het einde van het boek 'Ik zou nergens spijt van hoeven te hebben.'
Het is koffiedik kijken over de motivatie van de schrijver. Houellebecq belicht amper de reactie van de zeer grote groepen in de samenleving die niet gediend zouden zijn van de door religie ingegeven verplichtingen die plots ingevoerd worden door een moslimpresident in een land dat toch sterk gekenmerkt wordt door de huidige laïcité, en ook een stevige traditie heeft als het aankomt op vrijheid van denken en van meningsuiting.
Dat een universitair instituut als de Sorbonne zich quasi zonder slag of stoot ideologisch zou laten uitkleden door wat zakken geld en de belofte aan de (uitsluitend) mannelijke proffen om heel veel geld te verdienen en verschillende vrouwen tegelijk te kunnen nemen is tegelijk angstaanjagend en curieus.
In een recensie in Humo schrijft Christiaan Weijts het volgende, en ik ben het er overwegend mee eens:
De pijlen richten zich hier vooral tegen de westerse samenleving die die sluipende islamisering zomaar toelaat.
Houellebecq trekt de gevolgen van een politieke islam zo consequent door, dat de lezer wel moet uitroepen: `Maar dit is absurd, dit is onaanvaardbaar!' In zo'n context onder het regime van een sharia light, die alle verworvenheden van het feminisme wegvaagt, samen met die van de verlichting, en die de joden naar Israël laat emigreren is een schijnbaar neutraal en berustend zinnetje als `De islam accepteert de wereld zoals zij is' juist de grofst denkbare provocatie.
Een tamme Houellebecq, zonder islamkritiek? Laat me niet lachen. Ook de zogenaamde gematigde islam is hier niets minder dan een Trojaans paard vol exotische lekkernijen dat de westerse beschaving vernietigt. De licht-suïcidale cynicus die de schrijver hier getuige van laat zijn, omarmt die ondergang en betreurt ze allerminst. Vandaar de Edith Piafachtige slotzin: `Je n'aurais rien à regretter.' Het lijkt me niet per se de bedoeling dat we het daarmee eens zijn.
Oei ik had nog maar één quote uit het boek zelf. Hier snel nog één:
Kortom, die twee escorts waren oké. Maar toch niet genoeg om me zin te geven in een nieuwe ontmoeting of in een langdurige relatie; ook niet om me zin te geven in het leven. Moest ik dan doodgaan? Dat leek me een voorbarig besluit.