Serotonine - Michel Houellebecq

Pro tip: lees dit boek niet wanneer je je in een beïnvloedbare staat van twijfel, zelfbeklag of doemdenkerij bevindt.

Zoals reeds is vastgesteld ben ik een liefhebber van het werk van deze Franse schrijver. Het oeuvre van Houellebecq munt uit in een zuiverheid van overtuiging en de medogenloze zekerheid waarmee hij gebeurtenissen beschrijft, altijd gelardeerd met een maatschappijvisie die steevast uit graniet lijkt gebeiteld, maar in werkelijkheid natuurlijk gewoon een mening is als een andere, met evenveel of even weinig relatie met de werkelijkheid of voorspellende waarde voor de toekomst, is tegelijk intriest en onweerstaanbaar.

Het doet me er trouwens aan denken dat je best deze muziek beluisterd terwijl je dit boek leest:

Past toch aardig bij deze tragiek, neen?

Maar ik heb het niet gedaan, ik ben die walgelijke naam Florent-Claude blijven dragen, het enige wat ik van sommige vrouwen gedaan heb gekregen (Camille en Kate om precies te zijn, maar ik kom erop terug, ik kom erop terug) is dat ze zich tot Florent beperkten, van de samenleving in het algemeen heb ik niets gedaan gekregen, zowel op dit punt als op bijna alle andere heb ik altijd als een mak lammetje de omstandigheden gevolgd, blijk gegeven van mijn onvermogen om de teugels zelf in handen te nemen: de viriliteit die leek af te stralen van mijn hoekige gezicht met zijn scherpe randen, van mijn gebeitelde trekken was eigenlijk gewoon bedrog, pure oplichterij - waarvoor ik weliswaar niet verantwoordelijk was, God had immers over me beschikt, maar eigenlijk was ik, was ik nog altijd, was ik nooit iets anders geweest dan een incoherent mietje, en ik was nu al zesenveertig, ik was nooit in staat geweest richting te geven aan mijn eigen leven, kortom het leek zeer waarschijnlijk dat het tweede deel van mijn bestaan net als het eerste niets anders dan een slappe, pijnlijke neergang zou zijn.

Wat het maatschappijkritische element betreft is Houellebecq een schattige schrijver, die een aantal favoriete stokpaardjes van stal kan halen als geen ander. Ook wat menselijke relaties betreft zijn er lijnen te trekken in zijn werk. De kans op geluk en vrolijkheid is meestal nogal gering, en in Serotonine heeft hij werkelijk een hoogtepunt van miserie en depressiviteit bereikt. Maar al die kommer en kwel worden steeds op een voor mij onweerstaanbare dwingende manier gebracht in schitterend proza.

Het hoofdpersonage van het boek is een veertiger die bijzonder depressief is. Hij vertelt over zijn leven, neemt de beslissing om zijn huidige relatie als een dief in de nacht stop te zetten en begint een soort kluizenaarsbestaan in een hotel in Parijs, en later op een aantal andere plaatsen in Normandië.

Ik had één week gezegd maar ik had net zo goed iets anders kunnen zeggen, mijn enige plan was geweest me te bevrijden van een giftige relatie waaraan ik kapotging, mijn plan om vrijwillig vermist te raken was helemaal gelukt en daar was ik dan, een westerse man van middelbare leeftijd met genoeg financiële reserves om het een paar jaar uit te houden, zonder familie of vrienden, gespeend van eigen plannen of echte interesses, diep ontgoocheld door zijn vroegere carrière, met wisselende, zij het allemaal doodgelopen ervaringen op het liefdesvlak, dus met in wezen even weinig redenen om te leven als redenen om te sterven. Ik kon de gelegenheid te baat nemen om opnieuw te beginnen, mezelf te 'herpakken' zoals dat zo komisch heet in televisieprogramma's en artikelen in gespecialiseerde bladen over menselijke psychologie; ik kon me ook laten wegzinken in lethargische ledigheid. Mijn hotelkamer, zo besefte ik meteen, zou me die tweede kant op sturen: de ruimte was echt minuscuul, volgens mij alles bij elkaar 10 m², het tweepersoonsbed besloeg bijna het hele vloeroppervlak, je kon er maar net omheen manoeuvreren; ertegenover, op een smal tafeltje, stonden de onontbeerlijke televisie en een hospitality tray (namelijk een waterkoker, kartonnen bekertjes en zakjes oploskoffie). In die beperkte ruimte hadden ze ook nog een minibar weten onder te brengen, plus een stoel tegenover een dertig centimeter brede spiegel; en dat was het dan. Dit was mijn nieuwe huis.

Tussendoor blikt hij terug op de verschillende relaties die hij tijdens zijn leven had, zijn professionele leven, dat hem als één grote mislukking voor de geest komt, de relatie van en met zijn ouders, en neemt hij ook contact op met een jeugdvriend van aan de landbouwfaculteit, een vreemde adellijke snuiter die in plaats van een carrière in een multinational een boerderij startte op de landerijen van zijn familie (die honderden jaren geschiedenis heeft in de streek):

Dat was ik allemaal aan het uitleggen toen Cécile verscheen. Het was een knappe brunette, slank en elegant, maar op haar gezicht stond spanning, haast pijn te lezen, ze had duidelijk een moeilijke dag achter de rug. Toch was ze vriendelijk tegen me en deed ze haar best om een maaltijd klaar te maken, maar ik voelde dat ze zich enorm moest inspannen, dat ze bij thuiskomst meteen met een pijnstiller naar bed zou zijn gegaan als ik er niet was geweest. Ze was blij, zei ze, dat Aymeric bezoek kreeg, ze werkten te veel, ze zagen nooit meer iemand, ze sloten zich volledig van de wereld af terwijl ze nog geen dertig waren. Om eerlijk te zijn bevond ik me in dezelfde situatie, behalve dan dat mijn werklast verre van excessief was, en in wezen bevond iedereen zich in dezelfde situatie, je studiejaren zijn de enige gelukkige jaren, de enige jaren waarin de toekomst open lijkt te liggen, waarin alles mogelijk lijkt, daarna is het volwassen leven, het beroepsleven niets anders dan een langzame, geleidelijke verstikking, ongetwijfeld is dat zelfs de reden waarom jeugdvriendschappen, de vriendschappen die je in je studietijd aanknoopt en die in wezen de enige echte zijn, na het betreden van het volwassen leven nooit standhouden, je gaat je jeugdvrienden uit de weg om maar niet met de getuigen van je eigen beschaamde verwachtingen, met het bewijs van je eigen nederlaag te worden geconfronteerd.

Uiteraard gaan er na dit fragment nog allerlei dingen mis, maar voor mensen met een gezond incasseringsvermogen is het doemdenken van Houellebecq een soort van zwarte spiegel, met in de weerkaatsing hopelijk voldoende fundamentele verschillen, waardoor je eigen leven scherper en glanzender voorkomt.