U kent misschien de uitspraak: "... is als een huis met vele kamers". Vele dingen zijn als een huis met vele kamers. In eerste instantie: huizen. Maar zoals mensen graag doen kan men ook de metaforische toer opgaan. Weet je wat nog iets is als een huis met vele kamers? Ik zal het u zeggen (niet letterlijk, stuur me alsjeblieft uw adres of telefoonnummer niet op): wetenschap, dat is ook een huis met vele kamers.
Na het verzwikken van mijn denkbeeldige enkel bij het opentrappen van deze openstaande deur komen we dichter bij de kern van de zaak, namelijk dit weergaloze, indrukwekkende boek van Steven Pinker. The Blank Slate gaat over wetenschap. We treden binnen in het huis en ontdekken dat in bepaalde kamers valse wandjes staan, ideetjes die niet kloppen maar die wel goed voelen (voor sommigen), zo qua ideologie en ideaal mensbeeld en zo.
Deze drie ideeën, die Pinker meesterlijk fileert, zijn:
Het witte blad (the blank slate): de mens/geest heeft geen aangeboren eigenschappen.
De nobele wilde (the noble savage): mensen worden goed en puur geboren en het is de maatschappij die ze bezoedelt.
De geest in de machine (the ghost in the machine): ieder van ons heeft een ziel die keuzes maakt vrij van biologische invloeden.
Hij legt uit waar die (waan)ideeën vandaan komen, en hoe oude(re) en nieuwe wetenschappen daar op overtuigende wijze aan geknaagd hebben tot er vrijwel niets van overblijft. Na een brede basis gelegd te hebben gaat hij dieper in op vijf 'hot buttons', die voor menig lezer wellicht verrassende nieuwe inzichten zullen bieden: politiek, geweld, gender, kinderen en kunst. Alleen al voor die hoofdstukken is dit boek een must in uw intellectuele leven.
Uiteraard is Pinker niet diegene die in zijn eentje en als eerste achter die valse wandjes is beginnen kijken, standing on the shoulders of giants en zo, maar zijn synthese van al deze inzichten is schitterend en overtuigend.
En hoe reageren bepaalde mensen (ook wetenschappers jammer genoeg) wanneer nieuwsgierige waarheidszoekers een (nieuwe) deur open beginnen maken, of een gat slaan in hun 'gyprocske'?
Hoe reageren (radicale) wetenschappers wanneer anderen de deur naar de kamer van de evolutionaire psychologie, of de deur naar de kamer van de gedragsgenetica opendoen? "Helaba, wat zijt gij daar aan het doen?" "Euhm, ik was hier al een paar jaar in deze gang aan het lopen en ik zag in de verte nog een deur die ik nog nooit gezien had, dus ik dacht, dat lijkt interessant, dus ik ben dan eens gaan kijken en wat blijkt? Achter die deur zit een kamer, met ramen en andere deuren naar andere kamers, onder andere de kamers die jij en ik al zo goed kennen. Als we nu eens die nieuwe kamer binnengaan en daar zoveel mogelijk licht aansteken, dan schijnt dat licht wellicht ook in uw kamer binnen, zalig hé?" "Neen dat is niet zalig, laat die deur dicht, want die deur zal leiden tot onzaligheden, ongelijkheid, determinisme en nihilisme!" "Jamaar, dat is hier allemaal maar een krakkemikkige metafoor hé, het is toch niet omdat we beter weten hoe iets in elkaar zit dat we per sé onze moraliteit daarop moeten baseren (dit is een eeuwenoude kwestie: https://en.wikipedia.org/wiki/Is%E2%8...)?
De verlichte waarden van vrijheid en gelijkheid die we hopelijk allemaal hoog in het vaandel dragen zijn toch niet zo broos dat die nieuwe inzichten ze automatisch en onherroepelijk van tafel vegen?
Wanneer je in het bad van het postmoderne cultuurrelativisme en radicaal linkse (vaak marxistisch geïnspireerde) ideologieën zit zweef je als het ware in het ijle in dit soort debatten, en kan er eigenlijk niet gediscussieerd worden omdat er geen level playing field van falsifieerbare stellingen bestaat. Zie ook de vele discussies binnen feminisme, genderstudies, criminologie,...
Laten we hopen dat intellectuele nieuwsgierigheid en eerlijkheid het mag blijven winnen van ideologisch geïnspireerd wensdenken en dat politieke beslissingen gebaseerd mogen worden op echte wetenschappelijke inzichten. Boeken als The Blank Slate kunnen daar zeker toe bijdragen.
Commentaires